تلقی اشتباه برگ سبز بعنوان سند انتقال | بررسی برگ سبز و سند خودرو در دفتر اسناد رسمی
صدور برگ سبز در مراکز تعویض پلاک به چه معنا است؟
خرید خودرو در واقع به معنای طی مراحل قانونی برای انتقال مالکیت خودرو از فروشنده به خریدار است. بنابراین ما تنها زمانی میتوانیم خود را مالک خودرو بدانیم که سند خودرو را به نام خود دریافت کرده باشیم. اما موضوع یازده ساله اختلاف بین نیروی انتظامی در بخش پلیس راهگشا و کانون سردفتران باعث سرگردانی خریداران و فروشندگان شده است. در این مطلب تلاش می‌کنیم موضوع پلاک خودرو، تعویض پلاک، صدور برگ سبز در مراکز تعویض پلاک و تنظیم سند خودرو در دفاتر اسناد رسمی را مورد بررسی قرار دهیم.
پلاک خودرو چیست؟
پلاک خودرو (license plate) صفحه‌ای از جنس پلاستیک یا انواع فلزات است که بر روی وسایل نقلیه موتوردار برای شناسایی نصب می‌شود. این پلاک‌ها دارای یک کد ثبتی هستند که می‌تواند عددی یا ترکیبی حروف و اعداد باشد. در برخی از کشورها این شناسه یا کد ثبتی در کل کشور منحصر به فرد است و در برخی دیگر این انحصار، محدود به ایالت‌ها یا استان‌ها است. فرانسه اولین کشوری بود که پلاک ثبتی خودرو را با تصویب فرمان پلیس پاریس در چهاردهم ماه آگوست سال ۱۸۹۳ میلادی (۱۲۸ سال پیش) معرفی کرد. همچنین اسپانیا اولین کشوری بود که در آن قانونی برای ثبت وسایل نقلیه در هر استان در سال ۱۹۰۰ میلادی تصویب شد.
شرایط صدور پلاک خودرو در دنیا
کد شناسایی پلاک خودرو در واقع واسطه‌ای است که حوزه‌های قضایی با استفاده از آن می‌توانند به اطلاعات خودرو و مالک یا نگهدارنده خودرو در پایگاه‌های اطلاعاتی ملی دست پیدا کنند. صدور شماره پلاک در انحصار دولت‌ها است و آژانس‌های دولتی زیر نظر دولت می‌توانند پلاک خودرو بسازند و به صاحبان وسایل نقلیه تحویل دهند.
در بسیاری از کشورها تنها یک پلاک از زمان تولید تا اسقاط خودرو صادر می‌شود و نیازی به تعویض پلاک وجود ندارد. همچنین این کار در بسیاری از کشورها توسط شهرداری‌ها انجام می‌شود. در کشور ایران نیز این مسئولیت در ابتدا توسط شهرداری‌ها انجام می‌شده است تا اینکه سرانجام برعهده نیروهای انتظامی و در نهایت پلیس راهور گذاشته شد.
اهداف اولیه تعویض پلاک و صدور برگ سبز در مراکز تعویض پلاک خودرو
دلیل اساسی وجود پلاک خودرو و همچنین تعویض پلاک خودرو این بوده است که ماموران پلیس راهور بتوانند با استفاده از کد شناسایی روی پلاک، جرایم رانندگان را ثبت یا پیگیری کنند. هدف دوم دسترسی سریع پلیس به اطلاعات هویتی مالک و نشانی مالکان وسایل نقلیه بوده است. این در حالی است که پس از راه‌اندازی سامانه شماره ملی این امکان وجود داشت تا با استفاده از ایجاد ارتباطی ساده بین سامانه‌های وابسته به سازمان ثبت اسناد و املاک و سامانه‌های پلیس، روند تعویض پلاک و صف‌های طولانی آن برچیده شود. فرو
صدور برگ سبز در مراکز تعویض پلاک خودرو
صدور برگ سبز خودرو در واقع یکی از مراحل خرید خودرو یا انتقال مالکیت است بعد از خرید خودرو، نوبت به مراکز تعویض پلاک میرسد و پلیس راهور پس از بررسی اصالت وسیله نقلیه و تایید هویت مالک، برگهای را با نام برگ سبز خودرو صادر میکند. در حال حاضر پلیس راهور معتقد است، داشتن برگ سبز خودرو به معنای مالکیت قطعی خودرو است و مباحث منتقدان این طرح از همین بخش آغاز می‌شود.
سند خودرو چه تفاوتی با برگ سبز خودرو دارد؟
تا همین چند وقت پیش داشتن برگ سبز خودرو به معنای مالکیت شما بر پلاک خودرو بود. دلیل اصلی سیستم تعویض پلاک در ایران هم همین موضوع بوده است؛ هرچند این روش در بسیاری از کشورهای دنیا منقضی شده است و یا از ابتدا وجود نداشته است. اما همانطور که گفته شد، پلیس راهور با استناد به برداشت خود از برخی مواد قانونی مانند ماده ۲۹ از قانون رسیدگی به تخلفات راهنمایی و رانندگی معتقد است، برگ سبز خودرو برای انتقال مالکیت کفایت میکند.
مشکل اساسی چنین برداشتی این است که برگ سبز خودرو اگرچه یک سند قانونی است؛ اما حافظ مسایل حقوقی خریداران و فروشندگان در بسیاری از موارد نیست و تنها سندی که این حقوق را به‌طور کامل پوشش می‌دهد، سند خودرو یا همان سندی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود.
نقاط ضعف تلقی برگ سبز به عنوان سند انتقال
۱) احراز هویت متعاملین: در اسناد رسمی سران دفاتر مسئول احراز هویت متعاملین بوده و در صورت بروز هرگونه خطا و سهوی مسئولیت مدنی بر جبران خسارات وارده بر خریدار را دارند و حال این سوال مطرح است که در مراکز تعویض پلاک چه کسی مسئول صحت معامله و احراز هویت متعاملین خواهد بود؟
۲) احراز اهلیت متعاملین: از جمله ویژگی منحصر به فرد اسناد رسمی احراز اهلیت طرفین معامله توسط سردفتر می‌باشد که موجب اعتماد متعاملین و اشخاص ثالث می‌شود و اسامی محجورین نیز صرفا به دفاتر اسناد رسمی اعلام می‌گردد و حال پرسش ان است که با عنایت به عدم دسترسی و عدم صلاحیت دسترسی به این اطلاعات مراکز تعویض پلاک چگونه می‌توانند این اعتماد را به متعاملین و اشخاص ثالث دهند؟
۳) اسقاط خیارات: از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد سند رسمی تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی تعیین تکلیف در خصوص خیارات قانونی طرفین معامله می‌باشد ،در دفاتر اسناد رسمی این امر توسط متعاملین تعیین تکلیف و در سند تنظیمی درج می‌شود ولیکن در مراکز تعویض پلاک نسبت به این امر کاملا بی اعتنا بوده و در برگ سبز نیز هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده لذا پاسخگوی خیار عیب خریدار و یا خیار غبن فروشنده چه کسی است؟ نگاهی گذرا بر این امر، افق آینده دادگستری را پر ازدحام و متراکم می‌بیند و رسالت دفاتر اسناد رسمی را که بهداشت حقوقی جامعه است به خوبی روشن می‌سازد.
۴) شروط ضمن عقد: دفاتر اسناد رسمی در ضمن اسناد رسمی شروط متعاملین را درج و جهت اجرای این شروط بازوی قدرتمند اجرای ثبت اسناد رسمی را در اختیار دارد بنظر نمی‌رسد و تاکنون دیده نشده که برگ سبز خودرو چنین ظرفیتی را داشته و بتواند بین شروط قابل قبول و صحیح و باطل و مبطل عقد تمیزی قائل و قدرت اجرای شروط را داشته باشد.
۵) کنترل بر عدم انتقال از سوی افراد ممنوع المعامله: سران دفاتر اسناد رسمی از تنظیم سند برای افراد ممنوع المعامله محذور شده و در صورت تنظیم سند برای ایشان مسئولیت مدنی و انتظامی خواهند داشت در حال حاضر این پرسش مطرح است که چه نهادی بر این امر در مراکز تعویض پلاک نظارت داشته و در صورت بروز چنین امری چه کسی پاسخگو خواهد بود ایا در صورت بروز چنین تخلفی انرا به پیمانکاران نسبت داده و مسئولین شرکت رهگشا از خود رفع مسئولیت خواهند کرد، با متخلف چه برخوردی خواهد شد؟
۶) بررسی انتقال از سوی افراد بی‌سواد، گنگ و نابینا: دفاتر اسناد رسمی در صورت تنظیم سند رسمی برای افراد بی سواد و گنگ و نابینا از ایشان درخواست معرفی معتمد می‌نماید و جهت تنظیم سند برای اتباع کشورهای دیگر حضور مترجم رسمی الزامی است ولیکن تاکنون دیده و یا شنیده نشده که مراکز تعویض پلاک از متعاملین درخواست معتمد و معرف یا مترجم نماید و در برگ سبز و یا تاییدیه نقل و انتقال چنین ملاحظاتی وجود ندارد.
۷) عدم دسترسی به سوابق: بارها جهت دریافت هرگونه سابقه‌ای به مراکز تعویض پلاک مراجعه شده و از ایشان تقاضای کپی از سوابق خودرو شده ولیکن متصدیان امر مدعی شدند که مدارک پس از شش ماه معدوم گشته است، در حالی که دفاتر اسناد رسمی حتی پس از طی مدت سی سال سوابق تمام اسناد تنظیمی را بی هیچ چشم‌داشتی در اختیار متعاملین قرار می‌دهند این تفاوت اشکار صلاحیت دفاتر اسناد رسمی را واضح‌تر می‌نماید.
۸) بررسی صلاحیت انتقال اموال صغیر و محجور از سوی قیم: از جمله اموری که در هنگام تنظیم اسناد انتقال اموال افراد صغیر و محجور باید بررسی شود حضور ولی یا حضور قیم با مجوز دادستان می‌باشد و این امور نیاز به اشراف حقوقی دارد.
۹) عدم درج مشخصات متعاملین: از جمله ویژگی بدیهی اسناد انتقال درج مشخصات کامل متعاملین در سند می‌باشد ولیکن در اسناد صادره از مراکز تعویض پلاک صرفا به مشخصات دارنده پلاک بسنده شده و مشخصات سایر متعاملین درج نمی‌شود بدیهی است که درج صرفا مشخصات صاحب پلاک بدان معنی است که سند حاضر صرفا سند پلاک خودرو است نه سند مالکیت خودرو.
اسناد تنظیمی دفاتر اسناد رسمی دارای چه ظرفیت‌های حقوقی است؟
سند خودرو علاوه بر آن‌که سندی رسمی برای تعیین هویت متعاملین یعنی خریدار و فروشنده خودرو است؛ همچنین امکانات حقوقی بسیاری را در اختیار خریداران و فروشندگان خودرو قرار می‌دهد که برگ سبز خودرو فاقد این ظرفیت هاست. برخی از این موارد را با هم مرور می‌کنیم:
- صلح عمری: صلح عمری قراردادی است که با استفاده از آن مالک خودرو می‌تواند با حفظ حق استفاده از خودرو در زمان حیات، مالکیت آن را به فرد دیگری واگذار کند؛ بدون اینکه ورثه بتوانند ادعایی داشته باشند.
- امکان تنظیم اسناد بیع شرط: اسناد بیع شرط در زمان فروش اقساطی کاربرد بسیاری دارند. با تنظیم این اسناد، مورد معامله، یعنی خودرو به خریدار منتقل می‌شود اما حقوق فروشنده نیز تا پایان اقساط محفوظ باقی می‌ماند.
- قرارداد اجاره خودرو: در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های اجاره خودرو از این امکان بهره می‌برند؛ مالک با تنظیم قراردادی، مورد اجاره را به مستاجر می‌سپارد؛ مستاجر یا راننده، پلاکی با نام خود دریافت میکند و از آن استفاده میکند. در عین انکه مسئولیت هرگونه سوءاستفاده و تخلفات راهنمایی و رانندگی بر عهده راننده است حقوق مالک اصلی محفوظ خواهد بود .
- تنظیم سند رهن: یکی از ظرفیت‌های حقوقی دفاتر تنطیم سند رهن و در رهن قرار دادن خودرو متعلق به راهن به نفع مرتهن می‌باشد که مراکز تعویض پلاک صرفا در خصوص شرکت‌های خودروساز مراتب رهن را در برگ سبز درج و اخبار می‌نماید بسیار اتفاق افتاده که برای تامین اعتباری، خودرو در رهن اشخاص حقیقی و حقوقی قرار گرفته و پس از تنظیم سند رهن در دفاتر اسناد رسمی این امر در برگ سبز و سند ابتیاعی راهن اخبار گردیده چنانچه قائل به تعویض پلاک بدون ملاحظه اسناد ابتیاعی باشیم راهن دارای سوء نیت می‌تواند به مراکز تعویض پلاک مراجعه و ادعای مفقودی برگ سبز خودرو را نماید در چنین شرایطی قطعا حقوق راهن و خریدار تضییع گشته و می‌تواند موجب هزینه‌های دادرسی برای ایشان گردد.
اسناد تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی دارای ظرفیت‌های بسیاری از جمله هبه و وصیت و اجاره بشرط تملیک خودرو و امثالهم است که در این مقال نمی‌گنجد که بی شک افراد غیر حقوقی در نهادی انتظامی از این ظرفیت‌ها محروم هستند و مراکز تعویض پلاک صرفا صلاحیت تعویض پلاک که امری منسوخ در تمام دنیا هست را دارند.
تنظیم سند خودرو یا صدور برگ سبز در مراکز تعویض پلاک
با توجه به آخرین تغییرات و قوانین، برگ سبز خودرو می‌تواند یک سند رسمی برای پلاک خودرو تلقی شود. اگرچه نقایص و اشکالات بسیاری برای چنین رویکردی عنوان شده و آن را امری منسوخ می‌داند. نکته دیگر این که ضابطان قضایی بارها گفته‌اند، برگ سبز خودرو برای انتقال مالکیت کافی است؛ اما منعی نیز برای تنظیم سند خودرو از سوی متعاملین در دفاتر اسناد رسمی وجود ندارد! شاید همین گفته، نشان دهنده نقایص و رویکردی دوگانه باشد که مورد توجه این مطلب بوده است. در پایان پیشنهاد ما این است که برای پیشگیری از مشکلات رایج حقوقی و حفظ حقوق خود در معاملات خودرو الزاما به دفاتر اسناد رسمی مراجعه و سند انتقال رسمی تنظیم فرمایید.
