بارها شنیده‌ایم که یک بانوی ورزشکار یا یک پژوهشگر علمی از حضور در میادین بین‌المللی به جهت عدم اجازه همسر برای خروج از کشور جامانده است.
بانوان ورزشکاری که می‌توانستند افتخاری برای تیم ملی کشور باشد و پرچم مقدس کشور را در عرصه‌های بین‌المللی به اهتزاز درآورند یا بانوان پژوهشگر و دانشمندی که می‌توانستند با حضور در همایش‌های بین‌المللی به خوبی بدرخشند و مدارج علمی درخشانی کسب کنند و موجب افتخاری برای شخص خود و خانواده و کشور عزیزمان باشند ولی این بانوان ساعی و زحمتکش به دلیل عدم رضایت همسر برای خروج از کشور از حضور در عرصه‌های بین‌المللی جامانده و در مسیر پیشرفت خویش ناکام مانده‌اند.
برابر قانون؛ بانوان متأهل جهت دریافت گذرنامه و یا تمدید آن و خروج از کشور نیازمند اخذ رضایت محضری از همسر خود می‌باشند و این روند تا انتهای زندگی مشترک ادامه دارد و هر چند سال یکبار نیازمند رجوع زوج به دفتر اسناد رسمی و گواهی امضاء رضایت‌نامه می‌باشد!
متأسفانه حتی اگر بانوان دارای گذرنامه معتبر باشند، در صورت اختلاف با مراجعه زوج به اداره گذرنامه در زمان بسیار کوتاه می‌تواند نسبت به ممنوع‌الخروجی زوجه اقدام کرده و مانع خروج وی از کشور شود.
مبنای قانونی رضایت شوهر برای خروج از کشور
در خصوص مبنا و مستند قانونی رضایت شوهر برای خروج از کشور بانوان باید گفت؛ مبنای این الزام قانونی بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه مصوب ۱۰/۱۲/۱۳۵۱ است که به موجب این بند از ماده قانونی، براى بانوان متأهل با رعایت شرایط مندرج در این ماده، گذرنامه صادر مىشود:
زنان شوهردار ولو کمتر از ۱۸ سال تمام، با موافقت کتبى شوهر و در موارد اضطرارى با اجازه دادستان شهرستان محل اقامت خود می‌توانند نسبت به اخذ گذرنامه اقدام نمایند و دادستانی مکلف است نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد. زنانى که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانى که شوهر خارجى اختیار کرده و به تابعیت ایرانى باقى مانده‌اند از شرط این بند مستثنى مىباشند.
همانطور که ملاحظه می‌شود قاعدتاً اجازه شوهر برای خروج از کشور الزامی است و استثنائاً و در موارد اضطرار دادستان هم می‌تواند اجازه خروج از کشور بانوان متأهل را بدهد! مبنای این حکم قانونی ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی است که سابقه فقهی دارد.
روابط انسانی پیچیدگی خاص خود را دارد. بسیاری از زوجین در زمان عقد تعهداتی را نسبت به یکدیگر می‌پذیرند منتهی با گذشت زمان، یا آن تعهدات را فراموش می‌کنند یا از انجام آن‌ها امتناع می‌ورزند. حق طلاق و حق خروج از کشور برای زن، حائز کمال اهمیت هستند. با توجه به محدودیت قانونی که برای بانوان متأهل جهت خروج از کشور وجود دارد، بسیار اتفاق افتاده بانوان ما از حضور در عرصه‌های بین‌المللی صرفاً به جهت برخی اختلافات کوچک خانوادگی جامانده‌اند و زوج مانع خروج زوجه از کشور شده و حضور وی در عرصه‌های بین‌المللی با مانعی جدی روبرو گردیده است.
باید دانست در شریعت مقدس اسلام قاعده‌ای به نام «المومنون عند شروطهم» وجود دارد که به موجب آن طرفین قرارداد پایبند به تعهدات خود هستند و بایستی به تعهدات خود وفا کنند. همچنین به موجب ماده ۱۰ قانون مدنی اصل بر آزادی اراده است ولی در خصوص رضایت شوهر برای خروج از کشور، با توجه به آمره بودن ماده ۱۸ قانون گذرنامه، نمی‌توان در ضمن عقد نکاح شرط نمود که نیازی به رضایت شوهر برای خروج از کشور وجود ندارد.
راهکارهای اساسی برای حل این مشکل چیست؟
البته برای حل این مشکل، راهکارهایی وجود دارد که در صورت انجام این راهکارها می‌توان قاعده و مبنای رضایت شوهر را تا حدودی محدود کرد. یکی از راهکارهای مؤثر در این خصوص، اخذ وکالت از شوهر برای خروج است. اکیداً به زوجه آینده پیشنهاد می‌شود که در لحظه عقد نکاح، از زوج در این امور وکالت بگیرد (م۶۵۶ قانون مدنی). هرچند وکالت عقدی جایز است و می‌توان وکیل را عزل نمود (م۶۷۸ قانون مدنی) منتهی امکان سلب و ساقط نمودن این حق از موکل با بلاعزل کردن وکالت وجود دارد (م۶۷۹ قانون مدنی).
اعطای این وکالت منافاتی با قوانین و مقررات نداشته؛ چراکه مطابق ماده ۶۶۲ وکالت باید در امرى داده شود که خود موکّل بتواند آن را به جا آورد و به تعبیر فقهی وکالت در اموری باید باشد که غرض شارع بالمباشره به آن تعلق نگرفته باشد و رضایت زوج جهت خروج از کشور همسر خود، فاقد موانع پیش‌گفته است.
همچنین بانوان در شرف ازدواج می‌توانند در ضمن عقد ازدواج یا قبل از انعقاد عقد نکاح بر مبنای پذیرش شروط بنایی، شرط رضایت مطلق زوج برای خروج از کشور را در دفترخانه اسناد رسمی یا سند نکاحیه درج نمایند. البته باید دانست متأسفانه اداره گذرنامه به صرف درج این رضایت در نکاحیه اقدام به صدور گذرنامه نمی‌نماید و همچنان اصرار به اخذ فرم گواهی امضا شده جهت رضایت خروج از کشور دارد. اما زوج می‌تواند طی یک وکالتنامه بلاعزل در یکی از دفاتر اسناد رسمی به زوجه برای خروج از کشور وکالت با حق گواهی امضاء برگه رضایت نامه خروج از کشور را بدهد و به این طریق می‌توان اختیار خروج از کشور را بدون رضایت شوهر به بانوان اعطا نمود.
در هر صورت به اعتقاد نگارنده، اعطای وکالت بلاعزل جهت انجام کلیه امور اداری و تشریفات خروج از کشور با تصریح به حق تنظیم رضایت‌نامه و به ویژه گواهی امضاء فرم مربوطه، بهترین شیوه برای رفع محدودیت خروج از کشور بانوان متأهل می‌باشد.
