وکالت محضری چیست ؟

آشنایی اجمالی با وکالت محضری و برخی کلمات کلیدی آن 

تعریف وکالت

وکالت عقدی است که به موجب آن شخصی دیگری را در امر یا اموری نایب خود قرار می‌­دهد تا به جای وی آن امر یا امور را انجام دهد. وکالت یکی از عقود جایز محسوب می­‌شود یعنی هر یک از طرفین هر وقت که بخواهد می­‌تواند عقد را بر هم بزند. به عبارت دیگر  در وکالت محضری وکیل می‌­تواند از وکالت استعفاء دهد و موکل می­‌تواند وکیل را عزل کند.

ضرورت ثبت محضری عقد وکالت

برای اینکه عقد وکالت در ادارات مورد قبول باشد باید در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود و استثنائاً وکالت نامه عادی وکلای دادگستری که دفترخانه تنظیم نشده و رسمیت ندارد به حکم قانون در محاکم پذیرفته می­‌شود. باید دانست وکالت نامه عادی وکلای دادگستری که خود وکلا با مردم منعقد می‌کنند جزء اسناد عادی بوده و در ادارات (به جز مراجع قضایی و دوایر اجرای ثبت) مورد قبول نیست و باید این وکالت در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود تا مورد قبول واقع گردد؛ مثلاً وکیل دادگستری نمی­‌تواند در وکالت­نامه تنظیمی خود مراجعه به شهرداری و اداره آب و انجام کارهای اداری ملک نظیر دریافت پایان کار ساختمانی و انشعاب آب و … را قید کند.

عدم نیاز به حضور وکیل در دفترخانه برای تنظیم وکالت نامه

باید بدانید با وجود اینکه وکالت از عقود محسوب ­می­‌شود و نیازمند ایجاب و قبول است اصولاً برای تنظیم وکالت در دفاتر اسناد رسمی مطابق قانون نیازی به حضور وکیل نیست و صرف حضور موکل برای تنظیم عقد وکالت کافی است.

نحوه استعفاء وکیل

در قانون برای استعفای وکیل طریقه خاصی پیش‌بینی نشده است و همین که وکیل از عمل مورد وکالت استعفاء دهد عقد وکالت از بین می‌­رود.

نحوه استعفاء وکیل در دفترخانه

در صورتی که وکیل بخواهد از وکالت رسمی استعفاء دهد می‌­تواند به دفترخانه تنظیم کننده سند یا هر دفترخانه دیگری مراجعه نموده و از وکالت داده شده به خود استعفاء دهد.

جمله «حق توکیل به غیر دارد» یعنی چه؟

ممکن است شما هم وقتی به دفترخانه جهت اعطا یا گرفتن وکالت مراجعه نموده باشید با جمله‌­ای به این صورت روبرو شوید: «وکیل حق توکیل به غیر دارد» در صورتی که وکیل حق توکیل داشته باشد می‌­تواند به دیگری به وکالت بدهد یا آن را تفویض کند. اما اگر وکیل حق توکیل به غیر نداشته باشد امکان وکالت دادن یا تفویض آن را ندارد. در کل بسته به اراده موکل دارد که می­‌خواهد اختیار وکیل را توسعه دهد یا محدود کند. اما اصولاً در مواردی که خرید و فروشی در بین بوده و وکالت فروش به خریدار داده می­‌شود وکیل حق توکیل به غیر دارد و همچنین موکل هم حق عزل را از خود سلب و ساقط می­‌نماید.

نحوه عزل وکیل

در صورتی که موکل (وکالت دهنده) بخواهد وکیل را عزل کند طبق قانون عزل باید به اطلاع وکیل رسیده باشد تا مؤثر باشد و با وجود اینکه وکیل عزل شده اگر قبل از اطلاع یافتن از عزل عمل وکالت داده شده را انجام دهد عمل وکیل صحیح است و موکل حق اعتراض ندارد. به عنوان مثال علی به احمد وکالت می‌­دهد دوچرخه او را بفروشد و بعداً پشیمان می‌­شود و احمد را عزل می­کند اما این عزل را به احمد نمی­‌گوید و احمد دوچرخه را به رضا می­‌فروشد فروش دوچرخه در این فرض صحیح بوده و علی نمی­‌تواند اعتراضی در این خصوص داشته باشد.

باید به این نکته توجه داشت که اطلاع رسانی به وکیل طریقیت دارد یعنی قانونگذار طریقه خاصی برای اطلاع دادن به وکیل پیش‌بینی ننموده است و به هر طریق ممکن که وکیل از عزل خود اطلاع پیدا کند عقد وکالت فسخ میگردد.

نحوه عزل وکیل در دفترخانه

در صورتی که در وکالت محضری موکل حق عزل وکیل را داشته باشد می­‌تواند به هر یک از دفاتر اسناد رسمی مراجعه نموده و وکیل را عزل کند. دفترخانه هم بعد از تنظیم سند برای وکیل اخطاریه تنظیم نموده و به آدرس مندرج در سند جهت اطلاع یافتن وکیل از عزل پست می­‌کند. البته در صورتی که خود وکیل هم در دفترخانه حاضر باشد اخطاریه تنظیم نمی­‌شود و با امضاء و اثر انگشت گرفتن از موکل و وکیل وکالت فسخ می­‌شود.

نکته جالب توجه اینکه به محض اینکه وکیل عزل شود و مورد وکالت انجام یک کار محضری در دفترخانه باشد حتی اگر این عزل به اطلاع او نرسیده باشد در هیچ دفترخانه­‌ای وکیل اختیار انجام هیچ کاری را نخواهد داشت چون این عزل در سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک ثبت می­‌شود و دفترخانه‌ای که وکیل به آن مراجعه نموده با اصالت سنجی وکالت متوجه عزل وکیل شده و نسبت به آن وکالت اقدامی نمی­‌کند.

وکالت بلاعزل چیست؟ و آثار آن کدام است؟

هر شخصی که به دفترخانه برای وکالت مراجعه کرده باشد ممکن است با این جمله روبرو شده باشد که «ضمن عقد خارج لازم موکل حق عزل را از خود سلب و ساقط نمود» در این صورت وکالت بلاعزل است. اگر بخواهیم تعریفی ساده از وکالت بلاعزل ارائه کنیم می­‌توان گفت: «وکالت بلاعزل یعنی اینکه موکل حق عزل وکیل را نداشته باشد و در واقع این حق را از خود سلب و ساقط نموده باشد.» اصولاً وکالت بلاعزل در مواردی داده می­‌شود که بین طرفین معامله خرید و فروشی صورت گرفته و وکالت محضری هم بین طرفین داده می­‌شود. در هر صورت قابلیت عزل وکیل به اراده و خواست موکل بستگی دارد و اوست که تصمیم می‌گیرد امکان عزل وکیل باشد یا نباشد.

نکته اول: اگر وکالت محضری به صورت بلاعزل تنظیم شده باشد و طرفین وکالت از وکالت داده شده پشیمان شوند تنها راه برای فسخ وکالت مراجعه به دفترخانه و تنظیم سند استعفای وکیل است.

نکته دوم: حتی اگر وکالت به صورت بلاعزل تنظیم شده باشد از آن جایی که وکالت جزء عقود جایز است به فوت، جنون و سفه (در مواردی که رشد معتبر است) یکی از طرفین منفسخ می­‌شود و به زبان ساده از بین می‌­رود.

وکالت محضری شرایط خاصی دارد که باید رعایت شوند. اولین شرط این است که وکالت قانونی و مشروع باشد، به این معنی که موضوع وکالت باید با قوانین و مقررات مربوطه سازگار باشد. به عنوان مثال، وکالت در مواردی که غیرقانونی یا غیرشرعی است، ممکن نیست، مانند شخصی که وکیلی را برای شرکت در آزمون استخدامی ادارات دولتی به جای خودش انتخاب کند.

شرط دوم این است که وکالت باید قابل انجام باشد، به این معنی که کاری که موضوع وکالت است، در واقعیت قابل انجام باشد و شخص واجد شرایط دیگری همچون توانایی و صلاحیت لازم برای انجام آن را داشته باشد. به عنوان مثال، انجام پیگیری‌های اداری جهت دریافت وام و تسهیلات از بانک‌ها می‌تواند موضوع وکالت محضری باشد.

شرط سوم این است که شخص موکل حق و اختیار انجام موضوع وکالت را داشته باشد. به این معنی که وکالت باید درباره یک موضوع باشد که موکل بتواند آن را انجام دهد. مثلاً، مادر نمی‌تواند به شخص دیگری وکالت بدهد تا به جای او اجازه خروج از کشور فرزند زیر ۱۸ سال خود را بگیرد، زیرا این حق قانوناً به پدر تعلق دارد و مادر اجازه قانونی برای انتقال این حق به دیگری ندارد.

شرط چهارم این است که انجام موضوع وکالت برای موکل منفعتی داشته باشد. به عبارت دیگر، وکالت باید در اموری اعم از حقوقی، مالی یا غیره که منفعت قابل توجهی برای موکل دارد، اعطا شود. مثلاً، وکالت محضری را به دیگری برای امور بیهوده و بدون هیچ منفعت قابل توجهی از جانب موکل دادن، معتبر نیست.

شرط پنجم این است که موضوع وکالت صریح و واضح باشد. موضوع وکالت نباید مبهم باشد و باید به طور صریح مشخص شود که وکالت برای چه موردی اعطا شده است، مانند اداره اموال یا اخذ وام و غیره.

در صورتی که وکالت محضری بطور مطلق اعطا شود، وکیل مختاری در انجام امور مربوط به وکالت دارد و موکل نیازی به مشارکت فعال در این امور ندارد. اما در صورتی که وکالت محضری محدود شود، وکیل تنها در موارد خاص و مشخصی مجاز به اقدامات قانونی است. مثلاً، وکیل ممکن است تنها مختار باشد تا در یک دعوای قضایی خاص برای موکل حضور داشته باشد، اما در موارد دیگر مانند امضای قراردادها یا تصمیم‌گیری‌های مالی، نیاز به رضایت موکل دارد.

به طور کلی، وکالت محضری شرایط خاصی را برای اعطای آن وجود دارد که باید رعایت شود. این شرایط شامل قانونی بودن وکالت، قابل انجام بودن آن، حق و اختیار انجام موضوع وکالت توسط موکل، منفعت قابل توجهی برای موکل و صراحت و وضوح موضوع وکالت می‌باشد.

سوالات متداول

وکالت محضری چیست؟
وکالت محضری به معنای اعطای اختیار به یک شخص (وکیل) توسط شخص دیگری (موکل) است تا به نمایندگی از موکل در امور قانونی، مالی، یا سایر امور مربوطه فعالیت کند. وکیل در این حالت با دستورات و مقررات موکل عمل می‌کند.

وکالت محضری چه مواردی را شامل می‌شود؟
وکالت محضری می‌تواند موارد مختلفی را شامل شود، از جمله:

• وکالت در دعاوی قضایی: وکیل به نمایندگی از موکل در دعاوی قضایی حضور می‌یابد و در مراحل مختلف دعوا اقدامات لازم را به عمل می‌آورد.
• وکالت در امور مالی: وکیل می‌تواند به نمایندگی از موکل در امور مالی مانند بررسی و تنظیم قراردادها، اخذ وام، رسیدگی به مسائل مالی و مالیاتی و غیره فعالیت کند.
• وکالت در امور حقوقی: وکیل می‌تواند در امور حقوقی مانند تهیه و تنظیم سند‌ها و قراردادها، مشاوره حقوقی، رسیدگی به مسائل مربوط به ملکیت فکری و حقوق مولفان و غیره فعالیت کند.