آشنایی اجمالی با وکالت محضری و برخی کلمات کلیدی آن
تعریف وکالت
وکالت عقدی است که به موجب آن شخصی دیگری را در امر یا اموری نایب خود قرار می‌دهد تا به جای وی آن امر یا امور را انجام دهد. وکالت یکی از عقود جایز محسوب می‌شود یعنی هر یک از طرفین هر وقت که بخواهد می‌تواند عقد را بر هم بزند. به عبارت دیگر در وکالت محضری وکیل می‌تواند از وکالت استعفاء دهد و موکل می‌تواند وکیل را عزل کند.
ضرورت ثبت محضری عقد وکالت
برای اینکه عقد وکالت در ادارات مورد قبول باشد باید در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود و استثنائاً وکالت نامه عادی وکلای دادگستری که دفترخانه تنظیم نشده و رسمیت ندارد به حکم قانون در محاکم پذیرفته می‌شود. باید دانست وکالت نامه عادی وکلای دادگستری که خود وکلا با مردم منعقد می‌کنند جزء اسناد عادی بوده و در ادارات (به جز مراجع قضایی و دوایر اجرای ثبت) مورد قبول نیست و باید این وکالت در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود تا مورد قبول واقع گردد؛ مثلاً وکیل دادگستری نمی‌تواند در وکالتنامه تنظیمی خود مراجعه به شهرداری و اداره آب و انجام کارهای اداری ملک نظیر دریافت پایان کار ساختمانی و انشعاب آب و … را قید کند.
عدم نیاز به حضور وکیل در دفترخانه برای تنظیم وکالت نامه
باید بدانید با وجود اینکه وکالت از عقود محسوب می‌شود و نیازمند ایجاب و قبول است اصولاً برای تنظیم وکالت در دفاتر اسناد رسمی مطابق قانون نیازی به حضور وکیل نیست و صرف حضور موکل برای تنظیم عقد وکالت کافی است.
نحوه استعفاء وکیل
در قانون برای استعفای وکیل طریقه خاصی پیش‌بینی نشده است و همین که وکیل از عمل مورد وکالت استعفاء دهد عقد وکالت از بین می‌رود.
نحوه استعفاء وکیل در دفترخانه
در صورتی که وکیل بخواهد از وکالت رسمی استعفاء دهد می‌تواند به دفترخانه تنظیم کننده سند یا هر دفترخانه دیگری مراجعه نموده و از وکالت داده شده به خود استعفاء دهد.
جمله «حق توکیل به غیر دارد» یعنی چه؟
ممکن است شما هم وقتی به دفترخانه جهت اعطا یا گرفتن وکالت مراجعه نموده باشید با جمله‌ای به این صورت روبرو شوید: «وکیل حق توکیل به غیر دارد» در صورتی که وکیل حق توکیل داشته باشد می‌تواند به دیگری به وکالت بدهد یا آن را تفویض کند. اما اگر وکیل حق توکیل به غیر نداشته باشد امکان وکالت دادن یا تفویض آن را ندارد. در کل بسته به اراده موکل دارد که می‌خواهد اختیار وکیل را توسعه دهد یا محدود کند. اما اصولاً در مواردی که خرید و فروشی در بین بوده و وکالت فروش به خریدار داده می‌شود وکیل حق توکیل به غیر دارد و همچنین موکل هم حق عزل را از خود سلب و ساقط می‌نماید.
نحوه عزل وکیل
در صورتی که موکل (وکالت دهنده) بخواهد وکیل را عزل کند طبق قانون عزل باید به اطلاع وکیل رسیده باشد تا مؤثر باشد و با وجود اینکه وکیل عزل شده اگر قبل از اطلاع یافتن از عزل عمل وکالت داده شده را انجام دهد عمل وکیل صحیح است و موکل حق اعتراض ندارد. به عنوان مثال علی به احمد وکالت می‌دهد دوچرخه او را بفروشد و بعداً پشیمان می‌شود و احمد را عزل میکند اما این عزل را به احمد نمی‌گوید و احمد دوچرخه را به رضا می‌فروشد فروش دوچرخه در این فرض صحیح بوده و علی نمی‌تواند اعتراضی در این خصوص داشته باشد.
باید به این نکته توجه داشت که اطلاع رسانی به وکیل طریقیت دارد یعنی قانونگذار طریقه خاصی برای اطلاع دادن به وکیل پیش‌بینی ننموده است و به هر طریق ممکن که وکیل از عزل خود اطلاع پیدا کند عقد وکالت فسخ میگردد.
نحوه عزل وکیل در دفترخانه
در صورتی که در وکالت محضری موکل حق عزل وکیل را داشته باشد می‌تواند به هر یک از دفاتر اسناد رسمی مراجعه نموده و وکیل را عزل کند. دفترخانه هم بعد از تنظیم سند برای وکیل اخطاریه تنظیم نموده و به آدرس مندرج در سند جهت اطلاع یافتن وکیل از عزل پست میکند. البته در صورتی که خود وکیل هم در دفترخانه حاضر باشد اخطاریه تنظیم نمی‌شود و با امضاء و اثر انگشت گرفتن از موکل و وکیل وکالت فسخ می‌شود.
نکته جالب توجه اینکه به محض اینکه وکیل عزل شود و مورد وکالت انجام یک کار محضری در دفترخانه باشد حتی اگر این عزل به اطلاع او نرسیده باشد در هیچ دفترخانه‌ای وکیل اختیار انجام هیچ کاری را نخواهد داشت چون این عزل در سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک ثبت می‌شود و دفترخانه‌ای که وکیل به آن مراجعه نموده با اصالت سنجی وکالت متوجه عزل وکیل شده و نسبت به آن وکالت اقدامی نمی‌کند.
وکالت بلاعزل چیست؟ و آثار آن کدام است؟
هر شخصی که به دفترخانه برای وکالت مراجعه کرده باشد ممکن است با این جمله روبرو شده باشد که «ضمن عقد خارج لازم موکل حق عزل را از خود سلب و ساقط نمود» در این صورت وکالت بلاعزل است. اگر بخواهیم تعریفی ساده از وکالت بلاعزل ارائه کنیم می‌توان گفت: «وکالت بلاعزل یعنی اینکه موکل حق عزل وکیل را نداشته باشد و در واقع این حق را از خود سلب و ساقط نموده باشد.» اصولاً وکالت بلاعزل در مواردی داده می‌شود که بین طرفین معامله خرید و فروشی صورت گرفته و وکالت محضری هم بین طرفین داده می‌شود. در هر صورت قابلیت عزل وکیل به اراده و خواست موکل بستگی دارد و اوست که تصمیم می‌گیرد امکان عزل وکیل باشد یا نباشد.
نکته اول: اگر وکالت محضری به صورت بلاعزل تنظیم شده باشد و طرفین وکالت از وکالت داده شده پشیمان شوند تنها راه برای فسخ وکالت مراجعه به دفترخانه و تنظیم سند استعفای وکیل است.
نکته دوم: حتی اگر وکالت به صورت بلاعزل تنظیم شده باشد از آن جایی که وکالت جزء عقود جایز است به فوت، جنون و سفه (در مواردی که رشد معتبر است) یکی از طرفین منفسخ می‌شود و به زبان ساده از بین می‌رود.
