«ثمنیه اعیانی» یعنی یک هشتم از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول که زن پس از فوت همسرش به ارث می برد و هیچگاه از خود عین اموال غیرمنقول نمی تواند ارثی دریافت کند. در گذشته سهم الارث بانوان صرفا از قیمت اعیانی بود اما پس از اصلاحیه قانون مدنی مصوب۱۳۸۹، سهم زوجه شامل «قیمت عرصه و اعیان» میشود و بدین ترتیب حقوق مالی زن در اموال غیرمنقول بهطور کامل تضمین گردیده است.
ثمنیه اعیانی یکی از موضوعات مهم در حقوق ارث و خانواده است که نقش تعیینکنندهای در تعیین سهمالارث زوجه از اموال غیرمنقول زوج دارد. مطابق قانون، زن پس از فوت همسرش از « یک هشتم قیمت اعیان و بنا » ملک ارث میبرد، نه از خود زمین؛ و همین تفاوت باعث شده بسیاری از افراد در زمان تقسیم ترکه با ابهام و اختلاف مواجه شوند. شناخت صحیح مفهوم عرصه و اعیان، شیوه محاسبه قیمت آن، حدود حق زوجه و تکالیف ورثه، نهتنها از بروز اختلافات جلوگیری میکند، بلکه روند قانونی تقسیم ترکه و تنظیم اسناد را نیز شفاف میسازد. این مقدمه با هدف ارائه تصویری کلی و روشن از مبانی قانونی و کاربردهای عملی ثمنیه اعیانی، زمینه فهم دقیقتر مباحث بعدی را فراهم میکند.
محاسبه یک هشتم ارث زن یکی از مفاهیم مهم در حقوق وراثت است که برای تعیین سهم وراثت زنان در یک میراث استفاده میشود. در این مقاله از سایت دفتر اسناد رسمی ۶۶۲ تهران ، به بررسی نحوه محاسبه یک هشتم ارث زن و نقش آن در نحوه تقسیم میراث خواهیم پرداخت، بنابراین با ما همراه باشید.
در این مقاله ابتدا مفهوم ثمنیه اعیانی (یک هشتم ارث زن) و اهمیت آن توضیح داده شده، سپس به موضوع عدم پرداخت قیمت عرصه و اعیان به زوجه پرداخته و راهکارهایی مانند حذف ثمنیه اعیانی از سند و نحوه محاسبه آن ارائه شده است. همچنین رای وحدت رویه، اقرارنامه ثمنیه اعیانی بررسی شده است.
در قوانین مربوط به ارث، تعیین میزان ارث زن و شوهر به طور دقیق تعریف شده است. درباره نحوه محاسبه یک هشتم ارث زن پس از درگذشت شوهر، وجود فرزند از همان زوجه یا همسران دیگر تفاوتی ایجاد نمیکند. در این صورت، زوجه یک هشتم از اموال منقول و یک هشتم از ارزش اموال غیرمنقول را به ارث میبرد. شاید برای شما سوال پیش آمده باشد که یک هشتم ارث زن چگونه محاسبه میشود؟ یا در جایی از شما بپرسند که نحوه محاسبه سهم ارث یا یک هشتم ارث زن چگونه است؟ و بخواهید به پاسخ این پرسش دست یابید.
قبل از مرور نحوه محاسبه یک هشتم ارث زن و پاسخ به این پرسش که یک هشتم ارث زن چگونه محاسبه میشود، باید بیان کنیم که اگر متوفی بیش از یک همسر داشته باشد، این یک هشتم از ارث زن به طریقی مساوی بین تمام همسران متوفی تقسیم میشود. به عبارت دیگر، هر همسر متوفی یک قسمت مساوی از این یک هشتم را دریافت میکند. با اعمال این قوانین، تعیین میزان ارث زن در مواردی از اهمیت بالایی برخوردار است و در تقسیم میراث و تعیین حقوق زنان نقش مهمی ایفا می کند.
توضیحات اصطلاحات
– ثُمنیِه: در معنای لغوی به معنای یک هشتم است که برخی به آن ثَمَن اعیان نیز می گویند در اصلاح حقوقی یک هشتم از قیمت عرصه و اعیان ملکی است که زوجه در صورت فوت شوهر با داشتن اولاد به ارث میبرد که در اصطلاح ثبت بدان ثُمنیِه گفته می شود.
– رُبعیه: به معنی یک چهارم قیمت عرصه و اعیان است که پس از فوت شوهر به زوجه به ارث می رسد.
– عرصه به معنای زمین است.
– اعیان به ساختمانها یا سازههایی اطلاق میشود که توسط انسان بر روی زمین ساخته شدهاند.
ثمنیه اعیانی چیست؟
یکی از نتایج ازدواج دائم، برخورداری زوجین از حق ارث یکدیگر به واسطه رابطه سببی است. قانون مدنی در مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ به این موضوع پرداخته است. مطابق ماده ۹۴۶ قانون مدنی، شوهر از تمامی اموال همسر خود ارث میبرد، اما زن در صورت داشتن فرزند مشترک، تنها از یک هشتم اموال منقول و یک هشتم از ارزش اموال غیرمنقول، شامل زمین و ساختمان، بهرهمند میشود. چنانچه زوج فرزندی نداشته باشد، سهم زن به یک چهارم کل اموال افزایش مییابد. این ماده همچنین شامل مواردی است که متوفی پیش از تصویب قانون فوت کرده باشد، اما ترکه او هنوز تقسیم نشده باشد.
ماده ۹۴۶ قانون مدنی بهطور ویژه به نحوه پرداخت قیمت اموال غیرمنقول، شامل عرصه و اعیان اشاره دارد. بر اساس این ماده، زوجه در صورتی که متوفی فرزند داشته باشد، برخلاف اموال منقول، تنها از یک هشتم قیمت اموال غیرمنقول زوج بهرهمند میشود. بهطور کلی، زن از خود عین اموال غیرمنقول بهره نمیبرد، مگر اینکه وراث از پرداخت ارزش این اموال به او خودداری کنند. در چنین شرایطی، زن میتواند حق خود را مستقیماً از عین اموال مطالبه کند.
بنابراین ثمنیه اعیانی در واقع یک هشتم از بهای اموال غیرمنقول است آن هم در صورتی که متوفی فرزندی داشته باشد اما در صورتی که فرزندی نداشته باشد یک چهارم(ربعیه) به ارث می برد. این شامل زمین و ساختمان می شود و در مواردی که وراث از پرداخت این مبلغ ؛ خودداری کنند،زوجه حق دارد آن را از عین اموال مطالبه نماید.
عدم پرداخت قیمت عرصه و اعیان به زوجه
در خصوص عدم پرداخت قیمت عرصه و اعیان به زوجه ماده ۹۴۸ قانون مدنی چنین بیان نموده است که : “هرگاه ورثه از ادای قیمت امتناع کنند زن میتواند حق خود را از عین اموال استیفا کند.”
نکته مهم این است که زوجه در صورت امتناع وراث از پرداخت ثمنیه اعیانی، نمی تواند حق خود را از سایر ماترک یا اموال اختصاصی وراث مطالبه کند. این موضوع در ماده ۹۴۸ قانون مدنی به صراحت بیان شده است. بر اساس این ماده، اگر ورثه از پرداخت قیمت ابنیه و اشجار (ساختمان ها و درختان) خودداری کنند، زن می تواند حق خود را مستقیم از عین این اموال استیفا کند. این ماده به زوجه این حق را می دهد که در صورت عدم پرداخت، مالکیت بخشی از اموال غیرمنقول را به نام خود ثبت کند.
نحوه محاسبه ثمنیه اعیانی
محاسبه ثمنیه اعیانی یک فرآیند تخصصی و دقیق است که معمولاً توسط کارشناسان رسمی دادگستری یا ارزیابان معتبر انجام میشود. این کارشناسان با بررسی عوامل مختلفی مانند عمر ساختمان، کیفیت مصالح، مساحت زیربنا و موقعیت جغرافیایی ملک، ارزش سازههای موجود بر زمین (اعیان) را تعیین میکنند. از منظر حقوقی،قیمت ثمنیه اعیانی به زوجه (زن) تعلق دارد و در تقسیم ارث، این ارزش بهعنوان مبنایی برای تعیین سهم زن از اموال غیرمنقول لحاظ میشود.
ثمنیه اعیانی بهعنوان بخشی از حقوق مالی زن، پس از فوت زوج اهمیت ویژهای پیدا میکند. بر اساس قانون مدنی، اگر زوج فرزند داشته باشد، زن حق دارد یک هشتم و در صورت نبود فرزند، یک چهارم از قیمت عرصه و اعیان را بهعنوان ارث دریافت کند. این ارزش شامل سازهها و ساختمانهای موجود بر روی زمین است و بهعنوان بخشی از ترکه زوج محاسبه میشود.
محاسبه دقیق ثمنیه اعیانی تنها برای تعیین سهم ارث زن اهمیت ندارد، بلکه در مواردی مانند انتقال مالکیت، اخذ وام بانکی و محاسبه مالیاتهای مرتبط نیز کاربرد دارد. انجام این محاسبات باید با دقت و توسط کارشناسان مجرب صورت گیرد تا از بروز اختلافات حقوقی و مالی جلوگیری شود. به این ترتیب، ثمنیه اعیانی نقش مهمی در تضمین سهم زن از اموال غیرمنقول ایفا میکند و دقت در تعیین این ارزش از اهمیت بالایی برخوردار است.
چگونگی محاسبه ثمنیه اعیانی در خرید و فروش املاک
یکی از حساسترین جنبههای معاملات املاک، تعیین قیمت ساختمانها یا اعیان و عقدر السهم عرصه آن است. ثمنیه اعیانی به معنای بهای ملکی است که در معامله خرید و فروش توافق میشود و تحت تأثیر عواملی مانند موقعیت مکانی، شرایط اقتصادی، مساحت، نوع سازه و امکانات ملک قرار دارد.
مراحل ارزیابی و تعیین ثمنیه اعیانی:
ثمنیه اعیانی، سهم زوجه از اموال غیرمنقول همسر است که در حقیقت معادل یک هشتم قیمت ملک میباشد، نه یک هشتم کل ملک، و این تفاوت باعث میشود میان ارزش خود ملک و قیمت کل آن تمایز قائل شویم.اولین مرحله در محاسبه ثمنیه اعیانی، ارزیابی دقیق ملک و بررسی وضعیت بازار منطقه است؛ با تحلیل معاملات مشابه و مشورت با کارشناسان، قیمت ملک مشخص میشود. همچنین ویژگیهای خاص ملک مانند امکانات، معماری، سن بنا و وضعیت سازهها باید در نظر گرفته شوند و در نهایت، با توجه به تمامی این عوامل، طرفین میتوانند با مهارت در مذاکره به توافق بر سر قیمت نهایی برسند.
اقرارنامه ثمنیه اعیانی
اقرارنامه ثمنیه اعیانی سندی رسمی است که زوجه پس از دریافت سهم خود از املاک متوفی تنظیم میکند تا اعلام کند که بهای ملک موروثی را دریافت کرده است. این سند معمولاً پس از پرداخت سهم زوجه از اموال غیرمنقول شامل عرصه و اعیان صادر میشود و هدف آن جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی و شفافسازی در تقسیم ارث است.
با تنظیم این اقرارنامه، زوجه تأیید میکند که تمامی حقوق مالی خود را از ملک موردنظر دریافت کرده و هیچ ادعای دیگری ندارد. این سند در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میگردد تا ارزش قانونی داشته باشد و به وراث اطمینان دهد که پس از آن هیچ ادعای مالی در خصوص این ملک خاص از سوی زوجه مطرح نخواهد شد.
تنظیم اقرارنامه ثمنیه اعیانی به نفع وراث است؛ زیرا از بروز اختلافات آینده جلوگیری میکند و بهعنوان مدرک رسمی و معتبر در مراجع قضایی قابل استناد است. بنابراین، صدور این سند پس از دریافت حقوق مالی، گامی مؤثر در تضمین صلح و آرامش میان وراث و زوجه محسوب میشود.
در عمل، زوجه در دفترخانه با تنظیم این اقرارنامه تصدیق میکند که یک هشتم از ارزش اعیان را دریافت کرده است.
برای صدور اقرارنامه اخذ بهای ثمنیه اعیان، به راحتی به دفترخانه رسمی ۶۶۲ تهران مراجعه کنید تا سند قانونی و معتبر تنظیم گردد.
مدارک لازم جهت تنظیم اقرارنامه در دفتر اسناد رسمی عبارتند از:
- گواهی حصر وراثت
- گواهی مالیات بر ارث
- سند مالکیت ملک موروثی
حذف عبارت «به استثنا ثمنیه اعیانی » از متن سند مالکیت
حذف عبارت « به استثنا ثمنیه اعیانی »از سند به معنای پرداخت سهم زن از ارزش ساختمانها و سازهها و زمین در سند رسمی است. این موضوع معمولاً زمانی مطرح میشود که زن به عنوان وارث ، سهم مشخصی از اموال غیرمنقول همسر متوفی دارد.
از نگاه حقوقی، حذف سهم زن از اعیان مستلزم پرداخت حقوق مالی زن با رعایت کامل قوانین ارث است. طبق قانون مدنی، زن در صورت فوت همسر، تنها مالک یک هشتم(ثمنیه) از بهای اموال غیرمنقول است آن هم در صورتی که متوفی فرزندی داشته باشد و در صورت فقدان فرزند یک چهارم (ربعیه) را می تواند مطالبه کند.
برای حذف عبارت «ثمنیه اعیانی» از سند، پس از پرداخت مبلغ مربوط به زوجه،وی میبایست در دفتر اسناد رسمی حضور یافته و اقرارنامهای رسمی تنظیم کند. روش دیگر مراجعه به دادگاه است؛ در صورتی که زوجه از دریافت قیمت اعیان و عرصه امتناع نماید، وراث میتوانند ملک را ارزشگذاری کرده و مبلغ ثمنیه اعیانی زوجه را به صندوق دادگستری تودیع نمایند. سپس با ارائه مستندات مربوط به اداره ثبت، درخواست صدور سند رسمی بدون درج استثناء ثمنیه اعیانی قابل پیگیری خواهد بود.
روش های قانونی حذف ثمنیه اعیانی:
روش اول: پرداخت سهم الارث زوجه و اقرارنامه در دفتر اسناد رسمی
پس از پرداخت مبلغ ثمنیه اعیانی به زوجه، وی در دفترخانه حاضر و اقرارنامهای رسمی تنظیم می کند که تأیید کننده دریافت مبلغ توسط زوجه و رضایت او برای حذف عبارت ثمنیه اعیانی از سند باشد.
روش دوم: مراجعه به دادگاه و تودیع مبلغ به صندوق دادگستری
در صورتی که زوجه از دریافت قیمت اعیان و عرصه امتناع نماید، وراث میتوانند ملک توسط کارشناسان رسمی دادگستری ارزشگذاری کرده و مبلغ ثمنیه اعیانی زوجه را به صندوق دادگستری تودیع نمایند. پس از آن، با ارائه مستندات مربوط به اداره ثبت، درخواست صدور سند رسمی بدون درج ثمنیه اعیانی قابل پیگیری خواهد بود.
رای وحدت رویه ثمنیه اعیانی
ثمنیه اعیانی سهم زوجه از قیمت ساختمانها و مستحدثات (اعیان) در ارث است، نه خود عین ساختمانها. رأی شماره ۲۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری تأکید میکند که صدور سند مالکیت بدون رعایت سهم زوجه یا صدور گواهی مالکیت ثمنیه اعیانی مغایر مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی است.
خلاصه نتیجه رای و مقررات تکمیلی:
- تا زمانی که سهم زوجه از ثمنیه اعیانی پرداخت نشده و اقرارنامه دریافت بهای آن تنظیم نشده باشد، صدور سند مالکیت برای وراث بدون استثناء امکانپذیر نیست و رعایت سهم زوجه الزامی است.
- مطالبه بهای عرصه و اعیان پس از پرداخت ثمنیه اعیانی: ملاک پرداخت ثمنیه زمان فوت مورث است. اگر زوجه قبلاً قیمت اعیانی را دریافت کرده باشد، نمیتواند براساس اصلاحیه جدید بهای عرصه را مطالبه کند، اما در صورت عدم ارائه اقرارنامه و تقسیم نشدن ترکه، میتواند مطالبه نماید.
- صدور سند مالکیت توسط اداره ثبت: صدور اسناد مالکیت سهم الارث وراث باید با لحاظ حق زوجه انجام شود.
سوالات متداول
ثمنیه اعیانی ارزش مالی یک ساختمان (اعم از عرصه و اعیان) است که به عنوان سهم ارث زوجه پرداخت میشود. یعنی زوجه از قیمت ساختمانها و سازههای موجود بر روی زمین بهرهمند میشود، نه از خود زمین.
محاسبه بر اساس ارزش روز ساختمان (اعیان) توسط کارشناسان رسمی دادگستری و با توجه به عواملی مانند مساحت، عمر ساختمان، نوع مصالح و وضعیت ملک تعیین میشود.
بله، زوجه از تمام اموال منقول و غیرمنقول مرد ارث میبرد. سهم او از اموال غیرمنقول، پس از اصلاحیه قانون در سال ۱۳۸۹ از قیمت اعیان و ساختمانها خواهد بود
اگر متوفی فرزند نداشته باشد:
مادر یک سوم ترکه را میبرد
زوجه یک چهارم قیمت اموال غیرمنقول(ربعیه) را میبرد
میزان ۲/۳ ارث به پدر تعلق میگیرداگر متوفی فرزند نداشته باشد:
مادر یک سوم ترکه را میبرد
زوجه یک چهارم قیمت اموال غیرمنقول(ربعیه) را میبرد
میزان ۲/۳ ارث به پدر تعلق میگیرد
بله، زوجه از تمام اموال منقول و غیرمنقول مرد ارث میبرد. سهم او از اموال غیرمنقول، پس از اصلاحیه قانون در سال ۱۳۸۹ از قیمت اعیان و ساختمانها خواهد بود.بله، طبق ماده ۹۴۸ قانون مدنی اگر وراث از پرداخت سهم قانونی خودداری کنند، زن میتواند سهم خود را مستقیماً از عین اموال مطالبه کند.
ثمنیه اعیانی بر اساس مقررات زمان فوت متوفی (زوج) اعمال میشود، بنابراین قوانین مربوط به زمان فوت زوج ملاک عمل است.
صدور سند مالکیت بدون رعایت سهم زوجه یا صدور گواهی مالکیت بدون لحاظ ثمنیه اعیانی مغایر قانون است. سهم زوجه در اسناد مالکیت باید استثنا شود که اگر متوفی فرزندی نداشت به استثنا یک چهارم(ربعیه) و اگر فرزند داشت یک هشتم (ثمنیه)باید در سند مالکیت قید گردد.
سندی است که زوجه پس از دریافت سهم خود از اموال غیرمنقول شوهر تنظیم میکند تا اعلام کند هیچ حقی نسبت به آن اموال ندارد و از بروز اختلافات جلوگیری شود.
عبارت«به استثنای ثمنیه اعیانی»یعنی سهم یک هشتم زن از قیمت عرصه و اعیان که در سند رسمی قید شده است،حذف این عبارت فقط با رضایت زن یا پرداخت قانونی امکانپذیر است. بدین معنا که حق زن از ملک موردنظر پرداخت شده و زوجه اقرار به دریافت نموده و یا وراث می توانند از طریق مراجع قضایی و تودیع مبلغ یک هشتم قیمت ملک به صندوق دادگستری اقدام به حذف این عبارت نمایند.
بنابراین ثمنیه اعیانی، ابزاری قانونی برای حفظ حقوق مالی زوجه در اموال غیرمنقول متوفی است. شناخت دقیق سهم زن، نحوه محاسبه و رعایت مقررات قانونی، نه تنها از بروز اختلاف میان وراث جلوگیری میکند، بلکه روند تقسیم ارث و تنظیم اسناد رسمی را شفاف و مطمئن میسازد. با استفاده از اقرارنامه و رعایت سهم قانونی، همه طرفها میتوانند با آرامش، حقوق خود را دریافت کرده و از مشکلات آینده پیشگیری کنند.
4 پاسخ
با سلام
آیا زن از کل اموال مرد ارث می برد یا فقط از اموالی که پس از ازدواج کسب کرده؟
ممنون میشم پاسخ بدین.
درود
حق ارث زن نسبت به کلیه اموال می باشد و استثایی ندارد
در صورتی که زوجه از دریافت مبلغ ثمنیه اعیانی امتناع کند، ورثه برای حذف عبارت «به استثنا ثمنیه اعیانی» از سند مالکیت چه اقدامی میتوانند انجام دهند؟
درود
در صورتی که زوجه از دریافت قیمت اعیان و عرصه امتناع نماید یا در دفترخانه حاضر نشود، وراث میتوانند از طریق مراجع قضایی اقدام کنند:
1. ارزشگذاری ملک: وراث باید ملک را ارزشگذاری کنند . این محاسبه یک فرآیند تخصصی و دقیق است که معمولاً توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام میشود تا ارزش سازهها و ساختمانهای موجود بر زمین (اعیان و عرصه) تعیین گردد .
2. تودیع مبلغ: مبلغ سهم ثمنیه اعیانی (یک هشتم یا یک چهارم قیمت) زوجه باید به صندوق دادگستری تودیع (واریز) گردد .
3. درخواست حذف عبارت باستثنا ء بهای ثمنیه عرصه و اعیان در سند: پس از تودیع مبلغ واریزی، وراث میتوانند مستندات مربوطه را به اداره ثبت ارائه داده و درخواست صدور سند رسمی بدون درج عبارت ثمنیه اعیانی را پیگیری کنند.
به طور خلاصه، حذف عبارت «باستثناء بهای ثمنیه اعیانی» از سند، فقط با رضایت زن یا پرداخت قانونی از طریق مراجع قضایی امکانپذیر است . تا زمانی که سهم زوجه پرداخت نشده و اقرارنامه دریافت بهای آن تنظیم نشده باشد، صدور سند مالکیت برای وراث بدون لحاظ حق زوجه امکانپذیر نیست