برای بسیاری از افراد اتفاق افتاده که هنگام مراجعه به قوانین و مقررات ثبتی و یا مراجعه به نهادهای ثبتی با یک سری اصطلاحات روبرو شده‌اند که با معنای آن آشنا نیستند؛ به همین علت در این نوشتار به توضیح و تعریف برای آشنایی با برخی از اصطلاحات ثبتی به زبان ساده می‌پردازیم.
اصطلاحات ثبتی
۱- بنچاق
به سند تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی بنچاق گفته می‌شود.
۲- افراز
این واژه در قانون ثبت اسناد و املاک و قانون افراز و فروش املاک مشاع و … به کار رفته است. اگر بخواهیم افراز را به بیانی ساده تعریف کنیم این گونه می‌توان آن را تعریف کرد: «خارج کردن مال غیر منقول مشاع از حالت اشتراک و مشخص شدن سهم هر شریک از مال مشترک.» فرض کنید ملکی سه مالک دارد که هر کدام مالک ۲۰۰ متر از ۶۰۰ متر می‌باشد. در این حالت چون سهم هر مالک مشخص نشده در جزء جزء ۶۰۰ متر همه شرکا مالکیت دارند اما بعد از افراز سهم‌ها مشخص شده و هر شریک ۲۰۰ متر به صورت ۶ دانگ داشته و دیگر نسبت به ۴۰۰ متر باقیمانده هیچ گونه حقی ندارد.
۳- تفکیک
هر شخصی که برای قطعه‌بندی کردن ملک خود به ادارات ثبتی مراجعه نموده باشد با تفکیک روبرو خواهد شد. تفکیک را می‌توانیم این گونه تعریف کنیم: «تبدیل مال غیرمنقول به قطعات کوچکتر.» در تفکیک بر خلاف افراز مال از حالت مشاعی بودن خارج نمی‌شود.
۴- تقسیم
تقسیم را می‌شود این گونه تعریف کرد: «خارج کردن مال مشاع اعم از منقول و غیر منقول از حالت اشتراک و مشخص شدن سهم هر شریک از مال مشترک.» منظور از مال منقول مالی است که قابل انتقال از جایی به جای دیگر است مثل اتومبیل و کشتی و غیره. اما مال غیر منقول مالی است که قابل نقل و انتقال از جایی به جای دیگر نیست نظیر آپارتمان، زمین و غیره.
از این منظر تقسیم عام‌تر از افراز است چون افراز فقط شامل اموال غیرمنقول می‌شود اما تقسیم شامل هر دو اموال منقول و غیر منقول می‌شود.
۵- نیم عشر اجرایی
بدون تردید شخصی که به ادارات ثبتی جهت صدور اجراییه مراجعه کرده باشد با هزینه‌های اجرای سند رسمی روبرو خواهد شد و یکی از این هزینه‌ها نیم عشر اجرایی است. برای بسیاری از اشخاص سوال است که این نیم عشر اجرایی چقدر است؟ در پاسخ باید گفت یک بیستم یا به عبارت دیگر ۵ درصد ارزش مورد اجرا می‌باشد؛ مثلاً فردی بابت ۱۰۰ میلیون تومان در اداره ثبت اجراییه صادر کرده مبلغی که دولت بابت حق الاجراء می‌گیرد ۵ میلیون تومان است.
۶- املاک جاری
املاکی که سابقه ثبت در دفتر املاک را ندارند و برای آنها علی‌رغم انجام همه یا برخی عملیات‌های لازم برای ثبت ملک نظیر طی کردن آگهی نوبتی و تحدیدی، سند مالکیت صادر نشده است.
۷- فک رهن
«آزاد کردن مال از قید رهن را فک رهن گویند.»
۸- فسخ سند
«ثبت انحلال سند رسمی معامله در دفترخانه تنظیم کننده معامله را فسخ سند گویند.»
۹- ملک مجهول المالک
-
منظور از مجهول المالک در قانون مدنی:
دکتر امامی مجهول المالک را اینگونه تعریف کرده: «مجهول المالک مالی است که قبلاً در مالکیت اشخاص بوده و اعراض از آنها مسلم نیست و یا عدم اعراض از آنها محقق می‌باشد، ولى به جهتى از جهات مالک آن شناخته نمی‌شود.» به بیان ساده مال مالک دارد ولی مالک آن مشخص نیست و مجهول است.
-
منظور از مجهول المالک در قانون ثبت:
ملکی است که تقاضای ثبت آن در مهلت مقرر در قانون ثبت داده نشده است.
۱۰- سند ذمه
سندی است که طبق مفاد آن مدیون متعهد به پرداخت وجه نقد یا پرداخت جنس یا انجام فعل معین می‌باشد.
۱۱- سند وثیقه
سندی است که دلالت بر انعقاد عقد رهن یا معامله با حق استرداد یا بیع شرط کند.
۱۲- اعیان
آنچه که بر روی زمین ساخته می‌شود را اعیان گویند؛ نظیر ساختمان.
۱۳- عرصه
به زمین در اصطلاح ثبتی و حقوقی عرصه گویند.
۱۴- سواد مصدق
رونوشت از سند تنظیمی در دفترخانه را سواد مصدق گویند.
۱۵- مازاد احتمالی
ممکن است بعد از انجام مزایده از مال فروخته شده مبلغی بیشتر از میزان طلب و هزینه‌های اجرایی باقی بماند این مبلغ را مازاد یا مازاد احتمالی گویند. مثلاً هزینه‌های اجراء و طلب ۱ میلیارد تومان است ولی ارزش مال مورد مزایده ۲ میلیارد تومان است. مازاد احتمالی مطابق قانون باید به بدهکار برگردانده شود چون مال خودش است.
