مادر جایگزین به چه معناست؟ و آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی آن در ایران

مادر جایگزین به چه معناست؟ و آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی آن در ایران

مادر جایگزین به صورت کلی می‌تواند مترادف با مفهوم رحم جایگزین قرار گیرد اما آنچه در ذیل تحت عنوان تعریف واژه مادر جایگزین ارائه می‌گردد شخصیت حقیقی زن است که به عنوان طرف قرارداد جایگزینی رحم (حال تحت عنوان قرارداد اجاره رحم یا قرارداد با هر عنوان دیگر) قرار می‌گیرد.

رحم اجاره‌ای یا مادر جایگزین

رحم اجاره‌ای یا مادر جایگزین روشی است که در آن یک زن (مادر جایگزین) فرزند زوجی را که به روش‌های معمول قادر به بچه‌دار شدن نیستند، در رحم خود حمل می‌کند (معمولاً به این دلیل که یکی از زوج‌ها نابارور است). این روش به‌طور سنتی به این گونه انجام می‌شود که نخست سلول تخم مادر واقعی و اسپرم پدر را به روش لقاح مصنوعی بارور می‌کنند و سپس حاصل (رویان) را به روش درون‌کاشت مصنوعی در داخل رحم مادر جایگزین قرار می‌دهند. در این روش مادر جایگزین تنها نقش پرورش‌دهندهٔ نوزاد را داشته و معمولاً پس از زایمان تمام حقوق سرپرستی فرزند را به والدین اصلی آن واگذار می‌کند اما این امر مهم نیازمند اقدامات قانونی است.

چه کسانی از مادر جایگزین استفاده می‌کنند؟

اگر شما زن باشید به چند دلیل ممکن است استفاده از مادر جایگزین را در مد نظر قرار دهید:

• داشتن مشکلات پزشکی در مورد رحم خود
• داشتن سابقه هیسترکتومی که در آن رحم شما برداشته شده است
• اختلالاتی مثل بیماری قلبی شدید که بارداری را برای شما غیر ممکن می‌کنند

زنان ممکن است به فکر استفاده از مادر جایگزین بیفتند اگر سعی خود را برای باردار شدن کرده باشند اما با استفاده از فناوری‌های کمک باروری مثل IVF موفق به تحقق هدف خود نشده باشند.

مسائل قانونی مربوط به مادر جایگزین

استفاده از رحم جایگزین به شکلی که در آن صاحب رحم (مادر جانشین) وابستگی تکوینی (از طریق تخمک) با طفل ندارد و تنها جنین زوج دیگری را در رحم خود پرورش می‌دهد و به دنیا می‌آورد، به منزله یکی از روش‌های جدید کمک باروری، علاقه بسیاری از زوجین نابارور را در ایران جلب کرده است.

در اینکه از نظر عرفی، حقوقی و فقهی، مادر، کدام یک از این دو نفر است استدلال‌های مخالف و موافقی مطرح شده است. لکن در این مقاله اثبات شده است که در حالت استفاده از رحم جایگزین، مادر جانشین با وجود آنکه از نظر حمل و زایمان، با طفل ارتباط طبیعی دارد لکن نمی‌توان پرورش جنین در رحم زن و تولد از او را منشأ امر اعتباری دانست.

در اینکه آیا می توان به کمک وحدت ملاک نشر حرمت در رضاع، حکم قرابت رضاعی را به مورد بحث جریان داد مسئله اختلافی است. هر چند از لحاظ وجدانی و اخلاقی، حکم به عدم تحقّق قرابت، قابل قبول نیست لکن از نظر متد اصولی، این امر موجه به نظر می‌رسد.

شرایط لازم در انعقاد قرارداد اجاره رحم

مانند دیگر عقود، طرفین قرارداد در این عقد، نیازمند اهلیت و شرایطی خاصی هستند که عموما به دو صورت تجاری و غیرتجاری (دوستانه) منعقد می‌گردد. طرفین قرارداد عبارتند از زوجین نابارور (والدین حکمی) و مادر جایگزین (صاحب رحم). هرچند این عقد از عقود رضایی است و نیازمند تشریفات خاصی نمی‌باشد اما به منظور شفافیت طرفین، توصیه می‌شود این توافق به صورت مکتوب، تنظیم گردد (البته در ادامه دلایل و نحوه تنظیم این سند در ایران را بیشتر توضیح خواهیم داد).

اجاره رحم در قالب تجاری مستلزم پرداخت اجاره رحم و هزینه‌های تبعی وضع حمل برای مادر جایگزین است. اجاره رحم در قالب غیر تجاری، عموما از طریق اجاره رحم از بانوانِ بستگان زوجین محقق می شود که مادر جایگزین، هدفی انسان دوستانه داشته و در قبال آن هزینه‌ایی مطالبه نمی‌کند.

اولین شرط برای زوجین متقاضی، ناتوانی باروری است به ویژه که این ناتوانی از سمت زوجه باشد. علاوه بر آن، وجود شروط دیگری ضروری است که عبارتست از:

1. رابطه زوجیت والدین متقاضی می‌بایستی به شکلی رسمی و قانونی اعم از دائم یا موقت باشد بدین معنا روابط ناشی از اردواج سفید منجر به تقاضی رحم اجاره‌ایی نخواهد.
2. می‌بایستی دلیلِ اصلی ناتوانی زوجین، مشکلات پزشکی رحم مادر اصلی، نداشتن رحم باشد و یا اینکه باروری در رحم او، موجب به خطر انداختن سلامت و زندگی او گردد. مدارک مثبت ادعا نیز توسط پزشک متخصص، گواهی می‌گردد.

شرایط لازم برای کاندید رحم اجاره‌ایی، عبارتست از:

1. شرط تاهل، از موارد الزامی برای اجاره رحم مادر جایگزین نمی‌باشد اما باید در نظر داشت در صورت متاهل بودن مادر جایگزین، اذن مکتوب همسر او ضروری است چراکه به شکلی غیرمستقیم، حقوق زناشویی او نیز در دوران بارداری، محدود می‌شود و از سویی دیگر او باید سلامت روان و اخلاق داشته باشد تا خطری متوجه جنین نگردد.
2. انجام آزمایشات لازم پزشکی از جمله هپاتیت و ژنیک برای آماده‌سازی رحم و دریافت گواهی سلامت.

وضعیت سرپرستی نوزاد

رابطه طرفین این عقد اجاره و مسئولیت و تعهدات آنها در چارچوب زمانِ آماده‌سازی رحم و بارداری است و بدیهی است رابطه طرفین پس از تولد نوزاد، از بین می‌رود و مادر جایگزین، حق سرپرستی نوزاد را ندارد. بنابراین، هیچ ادعای بعد از تولد فرزند، مسموع نخواهد بود. نکته قابل توجه این است که این عقد، از عقود جایز است و هیچکدام از طرفین حقِ انصراف و عدم ایفاء تعهدات خود را ندارند و قاعده فقهی، اصاله اللزوم، حاکم است.

توصیه می‌شود افراد قبل از هرگونه اقدامی به تمام جوانب این تصمیم بیاندیشند تا متضرر نگردند.

چرا برای مادر جایگزین باید سند رسمی در اسناد رسمی تنظیم کنیم؟

مهمترین مواردی که بایستی شما سند رسمی برای مادر جایگزین تنظیم کنید این است که اولا با وجود قرارداد اجاره رحم از هرگونه ادعا نسبت به جنین از سوی اجیر (مادر جایگزین) را خنثی خواهد نمود و دوما به منظور اخذ شناسنامه برای نوزاد توسط والدین حکمی در بیمارستان و اداره ثبت احوال فقط با وجود قرارداد رسمی ثبت شده در اسناد رسمی امکان پذیر خواهد بود.

در مطلب “اجاره رحم / مادر جایگزین چطور و چگونه؟” بیشتر توضیحات در مورد موارد موردنیاز که در تنظیم اینگونه سند بایستی مدنظر داشته باشید آورده شده است و یک نمونه سند تنظیم شده را در اینجا می توانید مطالعه نمایید.

اگر به مشاوره و اطلاعات بیشتر نیاز دارید با ما تماس بگیرید.

آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی مادر جایگزین در ایران _ رحم اجاره ای _ اجاره رحم _ مادر جایگزین به چه معناست؟ و آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی آن در ایران _ رحم اجاره‌ای یا مادر جایگزین _ اجاره رحم / مادر جایگزین چطور و چگونه؟ _ مادر جایگزین، هدیه ای برای زندگی است _ شرایط لازم برای کاندید رحم اجاره‌ایی _ وضعیت سرپرستی نوزاد