به مناسبت روز جهانی مالکیت فکری؛ باید از ایده‌ها محافظت کنیم
مالکیت فکری یا معنوی (Intellectual property) به مالکیت خلاقیت‌های ذهن انسان مانند اختراعات، آثار ادبی و هنری، طرح‌ها، نمادها و نام‌ها و تصاویر مورد استفاده در تجارت اشاره دارد. مالکیت فکری در قانون توسط حقوق مالکیت فکری از قبیل حق ثبت اختراع، حق چاپ و نشر و حق ثبت علائم تجاری محافظت می‌شود و این امر به صاحبان ایده اجازه می‌دهد از خلاقیت‌های فکری خود مثل آن‌چه خلق یا ایجاد می‌کنند منفعت مالی کسب کنند و علاوه بر آن، مالکیت آن‌ها را بر این آثار به رسمیت شناسد.
طبق اعلام سازمان جهانی مالکیت فکری، مصادیق مالکیت معنوی به این شرح است:
۱. حق چاپ و نشر (کپی رایت)
حق چاپ و نشر یا کپی رایت یک اصطلاح قانونی است که برای توصیف حقوقی که پدیدآورندگان بر آثار ادبی و هنری خود دارند استفاده می‌شود. آثار تحت پوشش کپی رایت از کتاب، موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و فیلم تا برنامه‌های کامپیوتری، پایگاه‌های اطلاعاتی، تبلیغات، نقشه‌ها و نقشه‌های فنی را شامل می‌شود.
۲. حق ثبت اختراع
حق ثبت اختراع یک حق انحصاری است که به یک اختراع اعطا می‌شود. به طور کلی، حق ثبت اختراع به صاحب امتیاز این حق را می‌دهد که تصمیم بگیرد آیا اختراع می‌تواند توسط دیگران استفاده شود یا خیر و اگر این اجازه وجود دارد چگونه اختراع مورد استفاده قرار گیرد. در ازای این حق، صاحب امتیاز می‌تواند اطلاعات فنی مربوط به اختراع را که در سند ثبت اختراع منتشر شده در دسترس عموم قرار می‌دهد.
۳. حق ثبت علائم تجاری
حق ثبت علائم تجاری نشانهای است که می‌تواند کالاها یا خدمات یک شرکت را از سایر شرکت‌ها متمایز کند. لازم به ذکر است که قدمت علائم تجاری به دوران باستان باز می‌گردد، زمانی که صنعتگران امضا یا علامت خود را بر روی محصولات خود می‌گذاشتند.
۴. حق ثبت طرح‌های صنعتی
طرح صنعتی جنبه زیبایی‌شناسانه یک کالا را تشکیل می‌دهد. یک طرح ممکن است از ویژگی‌های سه بعدی، مانند شکل یا سطح یک کالا یا از ویژگی‌های دو بعدی، مانند الگوها، خطوط یا رنگ تشکیل شده باشد.
۵. حق ثبت نشانهای جغرافیایی
نشانهای جغرافیایی و نام‌های مبدا، علائمی هستند که بر روی کالاهایی که دارای منشأ جغرافیایی خاصی و دارای ویژگی‌ها یا شهرتی هستند که اساساً به یک محل مبدا نسبت داده می‌شود ثبت می‌شوند. معمولاً یک نشان جغرافیایی شامل «نام محل مبدا کالا» است.
۶. حق ثبت اسرار تجارت
اسرار تجارت نوعی از حقوق مالکیت فکری در مورد اطلاعات محرمانه یک کسب و کار است که ممکن است فروخته یا به آن مجوز داده شود. استفاده بدون اجازه یا افشای غیرمجاز چنین اطلاعات محرمانه‌ای به شیوه‌ای مغایر با شیوه‌های تجاری صادقانه توسط دیگران به عنوان یک عمل ناعادلانه و نقض حفاظت از این اسرار تجاری تلقی می‌شود.
سازمان جهانی مالکیت فکری (wipo)
سازمان جهانی مالکیت فکری (معنوی) یا وایپو که یکی از سازمانهای زیرمجموعه سازمان ملل متحد است، با هدف پیشبرد حقوق مالکیت فکری در کشورهای مختلف و ارائه راهکارهای جهانی در این رابطه تاسیس شد. در سال ۲۰۰۰ میلادی در این سازمان تصمیم گرفته شد که سالانه روزی را به عنوان روز جهانی مالکیت فکری اختصاص دهند و ۲۶ اوریل که در واقع روز اجرایی شدن کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۱۹۷۰ است به عنوان روز جهانی مالکیت فکری انتخاب شد. هرساله کشورهای عضو WIPO جشن روز مالکیت فکری را برای گسترش فرهنگ احترام به مالکیت فکری و حمایت از ایده‌پردازان برگزار می‌کنند. وایپو هم‌اکنون ۱۹۳ کشور عضو دارد و ۲۴ معاهده بین‌المللی را مدیریت می‌کند که مقر آن در ژنو، سوئیس قرار دارد.
مجمع سازمان جهانی مالکیت فکری هر ساله در مقر سازمان ملل در ژنو تشکیل می‌شود که رئیس سازمان ثبت اسناد املاک کشور نماینده جمهوری اسلامی ایران در این مجمع است. هم‌چنین اداره مالکیت معنوی ذیل سازمان ثبت اسناد و املاک تشکیل شده است.
